Statistiek dus, of gewoon leuke feitjes over windmolens op Gotland:
- Alle standerdmolens op Gotland zijn clockwise. We zagen slechts drie molens waarvan het kruis anti-clockwise leek: in Hemse (nr. 160) en Löves (nr. 202) bleek dit aantoonbaar fout geconstrueerd, in Ammunde (nr. 88) is dit met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid ook het geval
- Vrijwel alle bovenkruiers zijn ook clockwise, maar hier zijn twee groepen uitzonderingen op:
- De ‘’uitheemse’’ molens die eerder Deens/Duits lijken, meer bepaald Näs (Hallbjers Kvarn, nr. 81), Havdhem (nr. 92), Burgsvik (nr. 93) en Endre (nr. 212). Ook de reeds besproken, maar inmiddels verdwenen molens Högans Kvarn en Bingers Kvarn, beide in Visby, vallen/vielen in deze categorie
- Een vrij willekeurige reeks, in de regel iets grotere bovenkruiers: Skäggs (nr. 5), Boge (nr. 50), Olsvenne (nr. 137), Rangsarve (nr. 155), Smiss (nr. 163), Gullarve-2 (nr. 200), Hästings (nr. 204) en St.Vikare (nr. 206). Over Akebäck-1 (nr. 208) twijfel ik en over Valsarve (nr. 190) heb ik een vermoeden dat hij anti-clockwise is/was, maar dat kan ik niet hard maken. Verder hebben we een vage aanwijzing dat de molenruïne van Gyle (nr. 53) anti-clockwise moet zijn geweest. Bij de vele bezochte molens zonder wiekenkruis (en vooral zonder de nog aanwezige vangbalk) is sowieso niet vast te stellen of deze clockwise of anti-clockwise is.
- De ‘trekvangconstructie’ is algemeen op Gotland bij zowel standerdmolens als bovenkruiers. Slechts drie molens (Bonsarve, nr. 120 en Visby, nr. 215 en 216) hebben of hadden een buitenvangstok. Een binnenvangstok zagen we slechts incidenteel en wel in Alby-1 (nr. 17), Othem (nr. 49), Rangsarve (nr. 155) en Gullarve-2 (nr. 200). Of dit ook geldt voor de molen van Olsvenne (nr. 137) weet ik niet (meer). Natuurlijk zijn we lang niet in alle bovenkruiers binnen geweest en, zo ja, dan was de binnenvangstok wellicht reeds verdwenen (Boge, nr. 50?); het blijft dus arbitrair en vooral onvolledig. Opvallend is wél dat de molen van St.Vikare (nr. 206) als enige bezochte molen (aantoonbaar) een vangbalk ónder het voeghout heeft (ondanks de verder gebruikelijke ‘trekvangconstructie’ alhier)
- Draaiende molens op Gotland? Oeps, zoals altijd wanneer wij de Nederlandse landsgrenzen overtrekken, valt dit bar tegen. De molen van Laban Bergström in Sandkvie (nr. 125; foto hierboven) is eigenlijk de enige waarvan we zeker weten dat hij wel eens draait. De molen van Östergarn-Davide (nr. 63) hebben we draaiend op internet gespot! Verder zijn er de nodige molens (met name standerdmolens) die met weinig moeite wel ‘aan de praat te krijgen’ zijn. We noemen in het bijzonder Petes-Lille-Hallvards (nr. 150) en Gervalds (nr. 189). Kortom: kleine moeite (en weinig geld), groot plezier!
- Conservering dringend gewenst. Tsja, alle nog in redelijk goede staat verkerende molens die niet meer goed wind- en waterdicht zijn, zouden zo snel als mogelijk moeten worden afgedekt/geconserveerd, maar laten we er twee met name noemen: 1) met stip op nummer één! Gullarve-2 (nr. 200): die molen maalde nog in 1995!! Doodzonde dat juist deze molen nu verloren dreigt te gaan! 2) Kvie (nr. 161): al flink vervallen, maar nog niet reddeloos verloren; de enige standerdmolen op Gotland met een spoorwiel (die wij althans gezien hebben).
Tot zover de windmolens op Gotland; wij ronden af en bereiden ons voor op de ‘bonus-dag’, morgen op een ander Zweeds eiland, Öland…