Na lekker pizza te hebben gegeten gaan we snel weer aan het werk. De molen van Hemse (160) hebben we maandag al tweemaal ongeveer tot in den treure bekeken, maar nu kan ik er ook echt foto’s van maken. De standerdmolen is ooit gerestaureerd, om precies te zijn in 2009; op internet zijn hier foto’s van te vinden. Ook dit is weer een initiatief van de lokale hembygsförening. Wat het meest opvalt is dat dit de tweede anti-clockwise standerdmolen is! Hadden we bij de vorige (nr. 88, Ammunde) al grote twijfels over de juistheid hiervan, hier worden die twijfels bevestigd…
… de plaats van de vangbalk maakt aan alle twijfels een einde: dit klopt gewoon niet, het is – zoals alle standerdmolens op Gotland – een clockwise molen. Wél heeft de molen nog wat interessante details: vangbalk met het inmiddels bekende ‘trekvang-principe’ compleet met touwen en katrol, een steenkraan (niet uniek, wel zeldzaam) en een kamwiel (‘sterrewiel’) in plaats van een gebruikelijke steenschijf. Grappig is dat deze uitzonderlijke constructie ook op enkele Nederlandse molens voorkomt.
Hoewel een eerste aanblik anders doet vermoeden, heeft de standerdmolen van Fardhem-Kvie (161), even ten noordwesten van Hemse, een nog veel interessanter detail. Uitwendig zien wij slechts een vervallen, compleet ‘vastgegroeide’ molen met amper één eind dat nog enigszins aan een wiekenkruis doet denken.
Naast veel rotzooi op de maalzolder, zien we hier iets unieks: dit is de enige standerdmolen op Gotland met een spoorwiel! Vooruit, vanwege allerlei fotostopjes kunnen we een tweede en misschien zelfs wel derde Gotlandse standerdmolen met spoorwiel natuurlijk niet uitsluiten, maar zeer zeldzaam is deze molen ongetwijfeld! Via een korte koningsspil (die er opvallend nieuw uitziet) wordt één koppel stenen aangedreven door middel van onderaandrijving. Eén koppel? Jawel, dat is ook zo vreemd: heb je een constructie om twee koppel stenen aan te drijven, is er maar één koppel… (dit zouden we overigens de komende dagen vaker aantreffen); We zoeken naar sporen van een tweede koppel stenen, maar kunnen deze niet vinden…
Zooi op de maalzolder. Iets lijkt op een elektrische lier: om de molen te kruien? (lijkt toch wel erg ver gezocht), daarnaast liggen er erg veel houten schaliën. Sporen lijken te duiden op een vangbalk aan de linkerzijde van de kast (vanaf de staartzijde bezien); ook hier weer een clockwise standerdmolen dus (we nemen nu aan dat alle standerdmolens op Gotland toch echt clockwise zijn, zie ook het zojuist genoemde “Hemse-debacle’).
Op de steenzolder. Echt doodzonde dat zo’n unieke molen zo aan zijn lot wordt overgelaten! Nee, deze molen is alles behalve wind- en waterdicht. Als er één standerdmolen op Gotland is die restauratie – doch op zijn minst conservering – verdient, dan is het deze molen; gaarne!
We reizen ondertussen in noordwestelijke richting en belanden in het gehucht Tummelbos. Het ‘molentekentje’ (162A) op de kaart treffen we niet aan. Nogal stellig noteer ik: ‘’is verdwenen’’; waarvan acte.